Strona główna » Newsy » Historie czerwcowe

Historie czerwcowe

2006-06-02

Historie czerwcowe

Zaczął się czerwiec. To już prawdziwe lato, koniec roku szkolnego, wakacje, ciepło. A oprócz tego pełno różnych rocznic – historycznych, literackich, kulturalnych i innych godnych zapamiętania. Przypomnijmy więc sobie, co takiego wydarzyło się kiedyś w te czerwcowe dni.

1 czerwca 1434 – zmarł Władysław Jagiełło. Książę litewski Jagiełło (ok. 1351–1434) został królem Polski w wyniku układu w Krewie (1385), na mocy którego przyjął chrzest, poślubił królową Jadwigę i koronował się na króla Polski. Następnie przyłączył do Polski Litwę i rozpoczął jej chrystianizację. Jego dalsza działalność była w dużej mierze związana z walką przeciw narastającej ekspansji krzyżackiej, zahamowanej w bitwie pod Grunwaldem w lipcu 1410 r. Władysław Jagiełło rozszerzył przywileje szlacheckie, odnowił Akademię Krakowską i znacznie umocnił międzynarodową pozycję Polski. Jego panowanie zapoczątkowało w Polsce rządy dynastii Jagiellonów, którą umocnił jego syn Kazimierz.

Przeczytaj też o Władysławie Jagielle w poczcie królów i książąt polskich i zobacz animację bitwy pod Grunwaldem w portalu.

3 czerwca 1924 – zmarł Franz Kafka. Franz Kafka, pisarz austriacki pochodzenia żydowskiego urodzony w Pradze, był z wykształcenia prawnikiem, z zawodu zaś urzędnikiem ubezpieczeniowym. W swoich utworach przesiąkniętych absurdem i groteską przedstawiał dramatyczny konflikt jednostki z bezduszną machiną urzędniczą, będący metaforą sytuacji egzystencjalnej człowieka we współczesnym świecie. Za życia pisarza ukazały się jedynie nowele takie jak „Wyrok”, „Przemiana” (1916), „Kolonia karna” (1919) i „Głodomór” (1924). Kolejne, bardzo nowatorskie formalnie utwory Kafki, ukazały się dopiero po jego śmierci. Do kanonu literatury światowej wszedł przede wszystkim „Proces” (1925), opowiadający o tragicznych losach anonimowej, samotnej postaci Józefa K., zagubionego w absurdalnym, zdehumanizowanym świecie.

5 czerwca 1946 – pierwszy pokaz bikini. W pierwszej połowie XX wieku coraz bardziej zmniejszały się rygory obyczajowe dotyczące odzieży. W czerwcu 1946 r. w Paryżu po raz pierwszy pokazano nowy, dwuczęściowy damski kostium kąpielowy, który później określono nazwą „bikini”. Mimo początkowych głosów oburzenia ze strony obrońców tradycji nowość przyjęła się bardzo szybko i obecnie nikogo już nie szokuje.

6 czerwca 1841 – urodziła się Eliza Orzeszkowa, wybitna pisarka i publicystka pochodząca z rodziny ziemiańskiej, od początku swej działalności była zaangażowana w ruch niepodległościowy. W 1870 r. osiadła w Grodnie, gdzie prowadziła ożywioną działalność oświatowo-pedagogiczną. Już jej pierwsze powieści tendencyjne („Marta”, „Pan Graba”) i nowele (zbiór „Z różnych sfer”) reprezentowały kierunek pozytywistyczny propagujący kult pracy, edukacji i aktywności społecznej. Orzeszkowa krytykowała stosunki feudalne („Dziurdziowie”, 1885), popierała ruch emancypacyjny, propagowała asymilację Żydów („Meir Ezofowicz”, 1878), a także odpowiedzialność obywatelską i moralną („Cham”, 1888). Największym dziełem Orzeszkowej jest powieść „Nad Niemnem” (1888) zawierająca epicki, wyidealizowany obraz ówczesnego życia ziemiańsko-szlacheckiego opartego na przywiązaniu do pracy i wartości narodowych. Pisarka dwukrotnie kandydowała do literackiej Nagrody Nobla w latach 1905 i 1909.

Przeczytaj więcej o Elizie Orzeszkowej.

8 czerwca 1956 – zmarł Jan Lechoń, poeta polski. Przeczytaj więcej, kliknij TUTAJ.

9 czerwca 1934 – Kaczor Donald pojawia się po raz pierwszy na ekranie.

13 czerwca 1949 – początek budowy Nowej Huty. Wyniki referendum i kolejnych wyborów po drugiej wojnie światowej świadczyły o konsekwentnie konserwatywnych, nieprzychylnych komunizmowi poglądach środowiska krakowskiego. Aby złamać niepokorne miasto, postanowiono sztucznie wprowadzić w nie kręgi robotnicze. Dodatkowo silny był aspekt propagandowy tej inwestycji, związanej z podsycaniem robotniczych marzeń o dobrobycie. 13 czerwca 1949 r. na terenach wsi Mogiła i Krzesławice rozpoczęto budowę „nowego Eldorado”, czyli Nowej Huty – potężnego jak na owe czasy kombinatu metalurgicznego i towarzyszącego mu zaplecza miejskiego. Wkrótce Nowa Huta stała się jedną z dzielnic Krakowa, a cały utopijny plan budowy „nowego świata” został straszliwie wykpiony przez Adama Ważyka w jego głośnym „Poemacie dla dorosłych” (1955).

16 czerwca 1963 – Walentyna Tierieszkowa, pierwsza kobieta w kosmosie. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij TUTAJ.

18 czerwca 1815 – bitwa pod Waterloo. Tego dnia dopełnił się los Napoleona Bonapartego – w okolicach Waterloo, miasta położonego na północ od Brukseli, doszło do wielkiej bitwy wojsk francuskich z armią brytyjsko-pruską dowodzoną przez księcia Arthura Wellingtona i marszałka Gerharda Blüchera. Brak synchronizacji działań na polu walki, niekorzystna pogoda i niedostateczne rozeznanie sił przeciwnika doprowadziły do klęski Napoleona. Cesarz został zmuszony do powtórnej abdykacji i wywieziony na wyspę św. Heleny.

21 czerwca – Noc Kupały, czyli Sobótka. Noc z 21 na 22 czerwca, tzw. przesilenie letnie, miała kiedyś szczególne znaczenie w wielu kulturach europejskich. Towarzyszyły jej zbiorowe obrzędy związane z kultem ognia, wody i płodności, nazywane Kupałą lub nocą Kupały, a w Polsce sobótką. W tę noc miał również kwitnąć kwiat paproci, którego odnalezienie oznaczało pomyślność. Więcej o nazwie, historii i przebiegu tego święta dowiesz się z materiału dostępnego TUTAJ.

24 czerwca 1621 – urodził się Jan Andrzej Morsztyn, polski poeta barokowy. Przeczytaj informacje o nim, kliknij TUTAJ.

26 czerwca 1898 – odsłonięcie pomnika Adama Mickiewicza w Krakowie.

28 czerwca 1569 – unia lubelska. Tego dnia w Lublinie zawarto kolejny akt unii polsko-litewskiej, tym razem łączący obydwa państwa unią realną. Zachowano odrębne urzędy centralne, skarb i wojsko, natomiast monarcha, sejm i polityka zagraniczna były odtąd wspólne. Rzeczpospolita stała się ponadto państwem dwuczęściowym, złożonym z Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Zapoznaj się z cyklem artykułów o unii lubelskiej, w tym z ciekawą animacją - interaktywną mapą pokazującą zmiany terytorialne Rzeczpospolitej zachodzące od drugiej połowy XVI w. do końca XVII w.

29 czerwca 2003 – zmarła Katherine Hepburn, aktorka amerykańska, laureatka czterech Oscarów, nominowana do tej nagrody 12 razy (rekord pobity dopiero przez Meryl Streep). Jej ojciec był lekarzem i liberałem, matka działała w ruchu sufrażystek. Silny wpływ miała na jej życie miała śmierć brata Toma. Już w młodości zdecydowana była na karierę aktorską, grywała w teatrach szkolnych, potem także w teatrze amatorskim, skąd trafiła na Broadway. W 1934 roku otrzymała pierwszego Oscara za rolę w filmie "Poranna chwała", po czym na długi czas wróciła do teatru. Sukces w sztuce "Opowieść filadelfijska" ponownie zwrócił na nią uwagę producentów z Hollywood. W 1940 roku udało jej się wykupić prawa do sfilmowania sztuki, co w konsekwencji zapewniło jej także sukces finansowy. Ostatnią rolę (w filmie "Przygoda miłosna") zagrała w roku 1994.

Oprac. Ernest Kacperski