Strona główna » Newsy » Konstytucja 3 Maja

Konstytucja 3 Maja

2006-05-03

Konstytucja 3 Maja

W tym roku mija 215 lat od uchwalenia pierwszej nowoczesnej konstytucji europejskiej. Wielką dumą dla nas wszystkich jest to, że była to konstytucja polska. Historycy zgodnie podkreślają, że był to jeden z najnowocześniejszych dokumentów prawnych ówczesnej Europy.

Ustawa rządowa z 3 maja 1791 r. była pierwszym w Europie, a trzecim na świecie (po konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki i Szwecji) aktem prawnym określającym podstawy ustrojowe państwa, czyli tzw. ustawą zasadniczą, nadrzędną wobec całego systemu prawno-ustrojowego.

Konstytucja została uchwalona z inicjatywy stronnictwa patriotycznego na Sejmie Wielkim obradującym w latach 1788–1792. Pozostawiła ustrój stanowy, lecz osłabiła pozycję magnaterii. Usunięto z sejmików szlachtę-nieposesjonatów (gołotę, czyli taką, która nie posiadała majątków ziemskich), a cenzus szlacheckiego urodzenia został ograniczony w prawie wyborczym przez dodanie cenzusu posiadania.

Mieszczaństwu umożliwiono nobilitację, zaś mieszkańcom miast królewskich zapewniono m.in. wolności osobiste i prawo sprawowania urzędów. Potwierdzono też opiekę władzy państwowej nad Żydami i utrzymano poddaństwo chłopów. Zniesiono liberum veto i zakazano konfederacji.

Wprowadzono też zasadę dziedziczenia tronu. Zarządzanie krajem powierzono w terenie komisjom porządkowym cywilno-wojskowym. Ustawa rządowa miała być punktem wyjścia dalszych przemian ekonomiczno-społecznych i politycznych w Polsce, ale zanim weszła w życie, w 1792 r. wybuchła wojna z Rosją inspirowana przez działaczy konfederacji targowickiej zakończona rozbiorem.

Konstytucja 3 Maja, której tradycje silnie propagowano w okresie pierwszych kilkunastu lat istnienia Królestwa Polskiego po 1815 r., do dziś pozostała jednak symbolem patriotyzmu i woli reformowania państwa w imię wspólnego dobra.

W pracach nad Konstytucją brali udział między innymi: Stanisław Małachowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj i Stanisław Staszic. Dokument uchwalono w najbardziej temu sprzyjających pierwszych dniach maja, gdyż większość posłów opozycji, sprzeciwiających się konstytucji, była jeszcze na urlopie wielkanocnym. Aby nic nie przeszkodziło w uchwaleniu ustawy, zdecydowano się złamać obowiązujący w Sejmie zwyczaj, który nakazywał wcześniejsze ogłoszenie projektu. Zlekceważono też konieczność przebywania na sali obrad minimum połowy posłów.

Po siedmiogodzinnych obradach, ignorując protesty opozycji (m.in. posła Jana Suchorzewskiego, który groził że zabije własnego syna, jeśli konstytucja zostanie uchwalona), konstytucję przyjął Sejm, a następnie podpisał król Stanisław August Poniatowski.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. rocznica Konstytucji 3 Maja została uznana za święto narodowe uchwałą Sejmu z 29 kwietnia 1919 r. Po II wojnie światowej obchodzono je do 1946 r. Od tego czasu władze komunistyczne zabroniły publicznego świętowania, a próby manifestowania były często tłumione przez milicję. Święto narodowe w dniu 3 maja ponownie przywrócono do kalendarza świąt państwowych 6 kwietnia 1990 r.

Przeczytaj też o pisarzach politycznych oświecenia: Hugonie Kołłątaju, Stanisławie Staszicu, Stanisławie Konarskim, oraz o Jakubie Jasińskim.

Zapoznaj się też z informacjami o ostatnim królu Polski – Stanisławie Auguście Poniatowskim.

TUTAJ natomiast zapoznasz się z obrazem Jana Matejki „Konstytucja 3 maja 1791 roku”.