Strona główna » Newsy » Kurczak, zając i baranek

Kurczak, zając i baranek

2006-04-14

Kurczak, zając i baranek

Jajko, kawałek chleba, kilka plasterków kiełbasy, sól, pieprz, bukszpan ku ozdobie. Oczywiście nie może zabraknąć cukrowego baranka i małego kurczaczka. Do tego piękna, wczesnowiosenna pogoda i... oto Wielkanoc już za rogiem.

Ze względu na swoją specyficzną atmosferę Wielkanoc należy do naszych ulubionych świąt. Z jednej strony tajemnica zmartwychwstania, z drugiej wesołe zwyczaje ludowe (lany poniedziałek). Te święta zawsze przynoszą wiele radości i nadziei.

Wielkanoc to obok Bożego Narodzenia najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie upamiętniające śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Jest świętem ruchomym: może wypaść najwcześniej 22 marca, a najpóźniej 25 kwietnia.

Nie ma Wielkiejnocy bez starych, staropolskich zwyczajów takich jak śmigus-dyngus oraz malowanie pisanek.

Śmigus-dyngus

To obyczaj związany z drugim dniem Wielkanocy. Do XV wieku dyngus i śmigus były dwoma odrębnymi zwyczajami. Dyngus oznaczał wymuszanie datków, najczęściej w postaci jajek, pod groźbą kąpieli. Śmigus to uderzanie, smaganie rózgą, gałązką lub palmą (po niemiecku czasownik schmacken znaczy „bić”).

Pierwsze udokumentowane wzmianki o tego rodzaju zwyczajach w Polsce pochodzą z XV wieku i zapisane są w ustawach synodu diecezji poznańskich, które przestrzegały przed praktykami mającymi niechybnie grzeszny potencjał: „Zabraniajcie, aby w drugie i trzecie święto wielkanocne mężczyźni kobiet a kobiety mężczyzn nie ważyli się napastować o jaja i inne podarunki, co pospolicie się nazywa dyngować [..], ani do wody ciągnąć, bo swawole i dręczenia takie nie odbywają się bez grzechu śmiertelnego i obrazy imienia Boskiego”.

Czynność oblewania zdecydowanie dotyczyła młodych dziewcząt. W niektórych regionach łączono różne zwyczaje: najpierw oblewano wodą, a potem „suszono” lekkimi uderzeniami witek. Ta panna, której nie oblano bądź nie wychłostano, czuła się obrażona i zaniepokojona, gdyż oznaczało to brak zainteresowania ze strony miejscowych kawalerów.

Pochodzenie tego zwyczaju nie jest w pełni znane, a komentatorzy poruszają się na grząskim gruncie hipotez. Dla jednych zwyczaj oblewania się wodą miał zapobiegać chorobom i sprzyjać płodności i był obrzędem przedchrześcijańskim o słowiańskim rodowodzie. Dla innych wziął się on z Jerozolimy, gdzie schodzących się i rozmawiających o zmartwychwstaniu, Żydów rozganiali sprzed swoich okien wodą.

Pisanki

To ogólna, zwyczajowa nazwa jaja zdobionego różnymi technikami. Zwyczaj malowania jaj narodził się w Persji, co może potwierdzać jedną z teorii pochodzenia Słowian. Jeśli natomiast chodzi o ziemie polskie, najstarsze pisanki, pochodzące z końca X wieku, odnaleziono podczas wykopalisk archeologicznych na opolskiej wyspie Ostrówek, gdzie odkryto pozostałości grodu słowiańskiego.

Rysowano na nich wzór roztopionym woskiem, a następnie wkładano je do barwnika – łupin cebuli, które nadawały im brunatnoczerwoną barwę. W procesie chrystianizacji pisankę włączono do elementów symboliki wielkanocnej. Obecnie nie może ich zabraknąć wśród świątecznych pokarmów. Mają symbolizować rodzącą się do życia przyrodę, a jednocześnie nadzieję.

Najstarsze pisanki pochodzą z terenów sumeryjskiej Mezopotamii. Zwyczaj malowania jajek znany był w czasach cesarstwa rzymskiego. Najstarsze polskie pisanki pochodzą z X wieku, ale prawdopodobnie zdobienie jaj znane było Słowianom wcześniej.

Dawniej zdobieniem jaj zajmowały się wyłącznie kobiety, mężczyźnie wówczas nie wolno było wchodzić do izby. Jeśliby się tak zdarzyło, odczyniano urok, który mógł on rzucić na pisanki.