Strona główna » Newsy » Nobel za powieści pisane z ogniem

Nobel za powieści pisane z ogniem

2007-10-12

Nobel za powieści pisane z ogniem

104. laureatką Nobla została Brytyjka Doris Lessing. Choć nikt się nie spodziewał takiej decyzji, to niemal wszyscy uznali ją za słuszną.

Gdy ogłaszano decyzję, Lessing, najstarsza, 88-letnia laureatka literackiego Nobla, była na zakupach. Nie usłyszała więc uzasadnienia sporządzonego przez Królewską Szwedzką Akademię. Czytamy w nim: „Jest pisarką, której epicka proza pozostaje wyrazem kobiecych doświadczeń. Przedstawia je z pewnym dystansem, sceptycyzmem, ale też z ogniem i wizjonerską siłą".

Gdy po powrocie z zakupów wysiadała z taksówki przed domem, oblegli ją dziennikarze. Powiedziała im: „Zdobyłam wszystkie możliwe nagrody w Europie, wszystkie te cholerne nagrody. Jestem bardzo zadowolona. Nobel to królewskie uhonorowanie".

Niezwykła mieszanina bólu i rozkoszy

Urodziła się jako Doris May Tayler w Persji (obecnym Iranie) 22 października 1919 r. Oboje rodzice mieli obywatelstwo brytyjskie: ojciec, ranny podczas pierwszej wojny światowej, pracował w Banku Persji, matka była pielęgniarką. W 1925 r. rodzina, skuszona obietnicą szybkiego wzbogacenia się na plantacjach kukurydzy, wyruszyła do Południowej Rodezji, czyli dzisiejszego Zimbabwe.

Córka państwa Taylerów trafiła do szkoły klasztornej, gdzie siostry w celach wychowawczych opowiadały niewesołe historie o piekle i potępieniu. Potem wysłano ją do żeńskiego gimnazjum w Salisbury. W wolnych chwilach czytała, m.in. Dickensa, Scotta i Kiplinga, potem zaś Stendhala, Tołstoja i Dostojewskiego. Po latach Doris Lessing opisze dzieciństwo jako niezwykłą mieszaninę odrobiny rozkoszy i bezmiaru bólu. By uciec przed matką, opuściła dom i podjęła pracę jako pielęgniarka. Wówczas też w jednym z południowoafrykańskich dzienników opublikowała pierwsze dwa opowiadania.

Pożegnanie z Rodezją

Był to okres, kiedy zaczynały się kształtować jej buntownicze poglądy. O pokoleniu swojej matki powiedziała: - Życie wszystkich jej rówieśniczek zatrzymało się w chwili, gdy urodziły dzieci. Większość kobiet nabawiła się neurozy. A to z powodu ostrego kontrastu między złudzeniami, jakimi karmiono je w szkole, a faktycznym życiem.

- Mnie udało się wywalczyć większą swobodę - podsumowała. - Stałam się pisarką. A pisanie to proces nabierania dystansu.

Związek małżeński zawarła wcześnie, w wieku 19 lat. Urodziła dwoje dzieci, ale szybko doszła do wniosku, że rodzina ją ogranicza. Odeszła więc i zaangażowała się w działalność komunistycznego stowarzyszenia Left Book Club. Tam poznała Gottfrieda Lessinga, który wkrótce stał się jej drugim mężem. Z komunizmem zerwała tuż po drugiej wojnie światowej. W 1949 r. wraz z młodszym synem przeniosła się do Londynu, gdzie opublikowano jej pierwszą książkę „The Grass Is Singing". Tak rozpoczęła się pisarska kariera noblistki.

Jednostka przeciw społeczności

Powieści Doris Lessing są głęboko autobiograficzne. W znacznej mierze dotyczą jej afrykańskiego doświadczenia. Czerpiąc ze wspomnień dzieciństwa i zaangażowania w ruch przemian społeczno-politycznych, Lessing pisze o zderzeniu kultur, karygodnych podziałach rasowych, konflikcie między jednostką a społecznością, różnicach między indywidualnym światopoglądem i zbiorową świadomością.

Krytykowała wyzysk Afrykańczyków przez kolonialistów i bezpłodność kultury białych na Czarnym Lądzie. W 1956 r. został uznana za persona non grata zarówno w Południowej Rodezji, jak i Afryce Południowej.

W latach 50. wydała „Children of Violence", formalnie konwencjonalną prozę o kształtowaniu się osobowości. W 1962 r. zrewolucjonizowała narrację w książce „The Golden Notebook". Potem poszerzyła znacznie krąg pisarskich zainteresowań, m.in. o fantasy i science fiction. Z tego nurtu wywodzi się „Pamiętnik przetrwania" (1974). Jest również autorką kilku dzieł o kotach, jej miłości od najwcześniejszych lat. W 1995 r. opublikowała „Under My Skin", pierwszy tom autobiografii, w którym opisuje swoje losy do 1949 r. Dzieło otrzymało James Tait Black Prize dla najlepszej biografii.

W Polsce ukazały się dotąd cztery książki noblistki: „Lato przed zmierzchem" (Czytelnik), „Pamiętnik przetrwania" (Wydawnictwo Literackie), „Piąte dziecko" i „Podróż Bena" (PIW). W dniu ogłoszenia werdyktu Akademii w salonach Empik nie było żadnej z tych pozycji. W firmowej księgarni PIW w Warszawie na Foksal znaleźliśmy jeden egzemplarz. Szef oficyny Rafał Skąpski zapewnia jednak, że już szykowane są dodruki.

AUTOR: Bartosz Marzec, Paulina Wilk

Źródło: Rzeczpospolita