Strona główna » Newsy » Noc Kupały, czyli Sobótka

Noc Kupały, czyli Sobótka

2006-06-20

Noc Kupały, czyli Sobótka

Już jutro, z 21 na 22 czerwca świętujemy Sobótkę, czyli tak zwaną Noc Kupały. Naukowo rzecz ujmując – przesilenie letnie. A dla większości z nas – po prostu noc świętojańską.

W kalendarzu gregoriańskim 22 czerwca to pierwszy dzień lata, a noc z 21 na 22 czerwca na półkuli północnej jest najkrótsza w roku. Nazywa się ją przesileniem letnim, ponieważ od tego czasu dzień staje się coraz krótszy.

Ta noc miała kiedyś szczególne znaczenie w wielu kulturach europejskich. Towarzyszyły jej zbiorowe obrzędy związane z kultem ognia, wody i płodności. Według legendy tej nocy zakwita kwiat paproci. Kto go odnajdzie, będzie miał wiele szczęścia w życiu.

Święto Kupały czczono poprzez palenie ognisk, ziół i ofiar z drobnych zwierząt, a także poprzez taniec, kąpiele i puszczanie na wodzie wianków z płonącymi łuczywami. Autentyczna sobótka jako ważny obrzęd zbiorowy zaczęła zanikać pod koniec średniowiecza, do czasów późniejszych zachowując się jedynie w formie szczątkowej. Obecnie noc świętojańska uchodzi za dobrą okazję do organizowania imprez rozrywkowych i zabaw przy ognisku.

Pochodzenie nazwy „Kupała” nie jest do końca jasne. Bywa ona utożsamiana z imieniem bóstwa solarnego Słowian, któremu oddawano cześć w noc przesilenia letniego. Wedle innych źródeł Kupała to starosłowiańska bogini płodności.

Późniejszy, rodzimy wyraz „sobótka” jest prawdopodobnie zdrobnieniem wyrazu „sabat”, jako że w czasie chrystianizacji Słowian starano się skojarzyć formę obrzędów z sabatem czarownic. Święto Kupały zaczynało się od rozpalenia ognisk za pomocą płonącego drewnianego koła od wozu przetaczanego od ogniska do ogniska. W całej Europie pojawiały się wówczas łuny i łańcuchy ogni. Uczestnicy obrzędów tańczyli wokół płonących stosów i przeskakiwali przez nie, wierząc, że uchroni ich to przed nieszczęściami.

Tej samej nocy na rzekach pojawiały się wianki z płonącymi łuczywami. Był to element związany ze świętem płodności, kiedy to wiele młodych par kojarzyło się bez pośrednictwa swatów i starszyzny.

Niezamężna i niezaręczona dziewczyna puszczała na wodę wianek, symbol swojego dziewictwa i dorosłości, a chłopcy stojący dalej starali się go schwytać, by zyskać w ten sposób przychylność dziewczyny.

Przypomnijcie sobie, w jaki sposób obrzęd ten opisywał Jan Kochanowski w „Pieśni świętojańskiej o Sobótce”. Oto jedna z jej dwunastu części, czyli „Panna IV”:

Komum ja kwiateczki rwała,
A ten wianek gotowała?
Tobie, miły, nie inszemu,
Któryś sam mił sercu memu.

Włóż na piękną głowę twoję
Tę rozkwitłą pracą moję;
A mnie samę na sercu miej,
Toż i o mnie sam rozumiej.
Żadna chwila ta nie była,
Żebych cię z myśli spuściła;
I sen mię prace nie zbawi,
Spię, a myślę, by na jawi.

Tę nadzieję mam o tobie,
Że mię też masz za co sobie:
Ani wzgardzisz chucią moją,
Ale mi ją oddasz swoją.

Tego zataić nie mogę,
Co mi w sercu czyni trwogę;
Wszytki tu wzrok ostry mają
I co piękne, dobrze znają.

Prze Bóg, siostry, o to proszę,
Niech tej krzywdy nie odnoszę,
By mię która w to tknąć miała,
O com się ja utroskała.

O wszelaką inszą szkodę
Łacno przyzwolę na zgodę;
Ale kto mię w miłość ruszy,
Wiecznie będzie krzyw mej duszy!